عکاسی دیجیتال و دیداری‌شدن الگوی ارتباط در فرهنگ ایرانی
این تحول یا گذار اگر چه هنوز کامل نیست اما به عنوان شکلی از «فرهنگ در حال ظهور ایرانی» کاملا در ابعاد گوناگون زندگی فردی و جمعی مردم ایران قابل مشاهده است. بنابراین اگرچه فرهنگ گفتاری ما همچنان غلبه خود را حفظ می‌کند و الگوی ارتباط دیداری و تصویری را به عنوان نوعی ارتباط همسو تقویت کننده خود حمایت می‌کند. اما گسترش الگوی ارتباط دیداری ممکن است شدیدا الگوی «ارتباط توشتاری» ما را تضعیف کند. گسترش الگوی ارتباط دیداری از راه‌های مختلف فناوری‌های دیداری شامل سینما و فناوری تولید فیلم، تلویزیون و فناوری رسانه‌ای تصویری، اینترنت و فناوری تولید تصاویر دیجیتال، مطبوعات و نشر، عکس و فناوری دوربین عکاسی و … در حال انجام است.
اهمیت و جایگاه دوربین عکاسی را باید در «زنجیره تصویری» گسترده «فناوری‌های بصری‌ساز» مذکور در نظر گرفت. اکنون در لحظه‌ای زندگی می‌کنیم که تمام رسانه‌های سنتی (چاپ و مطبوعات) و رسانه‌های نوین (تلویزیون و اینترنت و تلفن همراه) در کنار فناوری نوین دوربین عکاسی به طور همزمان به تولید انبوه و تکثیر همگانی و همه‌جایی تصاویر مشغول هستند.
در این شرایط ضریب‌نفوذ و میزان تاثیرگذاری عکس و عکاسی در زندگی فردی و جمعی مردم ایران به طور تصاعدی در حال افزایش است. ظهور دوربین‌های دیجیتال و شبکه اینترنت امکان تولید و گردش انبوه تصاویر را فراهم کرده است.
بر اثر رسانه‌ای و همگانی‌شدن عکس، الگوی ارتباط در فرهنگ ایرانی به سوی الگوی ارتباط دیداری در حال تحول است. اگر چه اشکال مختلفی از تولید، تکثیر و بهره‌برداری از تصویر در فرهنگ ما همواره وجود داشته است اما وضعیت کنونی همگانی‌شدن عکس ما را به سوی فرهنگ و الگوی ارتباطی دیداری حرکت می‌دهد. پرسش تاریخی که اکنون باید مطرح کرد این است که چنین تحولی به سوی غلبه الگوی ارتباطی دیداری چه کارکردهایی در فرهنگ ایرانی امروز ما دارد. برای فهم این تاثیرات باید کارکردهای فرهنگی و اجتماعی عکس و عکاسی به عنوان زبان ارتباطی در نظر گرفت. می‌توان کارکردهای عکاسی به عنوان زبان ارتباطی را در چند محور این‌گونه در نظر گرفت:
کارکرد عاطفی- کارکرد شناختی- کارکرد رفتاری- کارکرد زیبایی‌شناختی- کارکرد حافظه‌ای
با در نظر گرفت این کارکردها، استدلال خواهم کرد که گسترش فرهنگ و ارتباط دیداری موجب تحول در نظام ارزش‌های اجتماهی در فرهنگ ایرانی شده و تحولاتی چون: دموکراتیک‌شدن، رسانه‌ای شدن، فردگرا شدن، زنانه شدن، ظهور می‌کند.
* این پادکست مربوط می‌شود به سخنرانی آقای دکتر نعمت‌الله فاضلی در جلسه «تصویر و تصویرپردازی در فضای دیجیتال»، که در تاریخ ۱۴ اسفند ۱۳۹۱، در فرهنگستان هنر برگزار شد.
* دکتر نعمت‌الله فاضلی، دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی