کپی‌رایت در ایران به زبان ساده(۲)
اصل حمایت بدون تشریفات:
در نظام حقوقی حق مؤلف، اثر به محض خلق‌شدن مورد حمایت قانون قرار می‌گیرد و نیاز به تشریفات و ثبت اثر نیست. در واقع ثبت اثر امری اختیاری و داوطلبانه است که قانون در اختیار پدیدآورنده می‌گذارد. ثبت اثر می‌تواند امکان سؤاستفاده را کاهش دهد و در صورت نقض حق مؤلف جریان رسیدگی قضایی را تسهیل کند. بنابراین در خصوص لزوم ثبت اثر به جهت حمایت قانونی، لازم است به صراحت بیان نمود که حمایت از آثار ادبی و هنری به‌هیچ‌وجه منوط بر ثبت اثر نیست.
پدیدآورنده از چه حقوقی به موجب قانون بهره مند می‌شود؟
حق مؤلف به حقوق مادی و معنوی تقسیم می شود که هر کدام بار حقوقی مجزا دارند.
حقوق مادی
به زبان ساده هدف از اجرای حقوق مادی حمایت از منافع اقتصادی و مالی پدیدآورنده‌ی اثر است.
طبق قانون، حقوق مادی به معنای حق انحصاری پدیدآورنده در بهره‌برداری اثر است که حق انحصاری نشر، پخش، عرضه، اجرا و ... را شامل می‌شود.(۱) همچنین حقوق مادی اثر قابل انتقال و زمان حمایت قانونی از آن محدود به زمان پیش‌بینی‌شده در قانون است.
حقوق معنوی
درحقیقت حقوق معنوی ارتباط تنگاتنگی با شخصیت پدیدآورنده دارد؛ بدین‌معنا که اثر خلق‌شده تجلیِ شخصیت خالق آن است. حقوق معنوی غیر قابل انتقال بوده و محدود به زمان و مکان نیست(۲) و دربردارنده‌ی حق احترام به نام و حق احترام به تمامیت اثر است.
۱- حق احترام به نام (حق سرپرستی): حقی است که پدیدآورنده دربرابر نام و عنوان و نشانه‌ی ویژه‌ی معرّف اثر خود دارد و حتی اشخاصی که حق استفاده از اثر را دارند، باید نام و عنوان و نشانۀ ویژۀ اثر پدیدآورنده را به روش متداول و معمول درج کنند.(۳)
۲- حق احترام به تمامیت اثر: درحقیقت بیانگر این امر است که تغییر و تحریف در اثر بدون‌اجازۀ پدیدآورنده امکان‌پذیر نیست.(۴)
*نکته‌ی قابل توجه این است که حتی اگر حقوق مادی اثری رعایت شده باشد و هریک از حقوق مادی توسط صاحب حق به دیگری واگذار و یا انتقال داده شود، شخص همچنان ملزم به رعایت حقوق معنوی است.
---
پانویس:
(۱) ماده 3 قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان
(۲) ماده 4 قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان
(۳) ماده 4 قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان
(۴) ماده 4 قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان
*افسانه عابدین، وکیل پایه یک دادگستری