کپی‌رایت در ایران به زبان ساده(۴)
افسانه عابدین ویژه ۱۳۹۹/۰۳/۱۵

کپی‌رایت در ایران به زبان ساده(۴)

در مطالب پیش رو قرارنیست کپی رایت(حق مؤلف یا حقوق مالکیت ادبی و هنری) به عنوان یک مبحث تخصصی حقوق بررسی شود، بلکه سعی شده است تا آن‌جا که ممکن است اصول ابتدایی و کلیاتی در زمینه‌ی حق مؤلف به زبانی ساده مطرح شود که به نظر می رسد نه تنها هنرمندان برای محافظت از آثارشان بلکه هریک از شهروندان برای اینکه مرتکب نقض این حقوق نشوند، لازم است از آن آگاه باشند.

بخش دوم: نقض حق مؤلف و ضمانت اجرای آن در قانون سال 48

همان‌طور که گفته شد حقوق مالکیت ادبی و هنری(حق مؤلف), مجموعه قوانین و مقرراتی است که از پدیدآورنده‌ای که به واسطه‌ی خلاقیت و ابتکار وابسته به شخصیت خود یک اثر را خلق می کند، حمایت می‌کند تا بتواند از دارایی ادبی و هنری خود به صورت انحصاری استفاده کند. هر پدیدآورنده ادبی و هنری نسبت به اثر خود دارای حقوق مادی و معنوی است و هرنوع استفاده از اثر خلق شده منوط به رضایت و کسب اجازه و توافق صاحب اثر(صاحب حق) است. با پیشرفت روز افزون تکنولوژی و ظهور وسایل ارتباطی جدید به ویژه رایانه و اینترنت، استفاده‌ی غیرقانونی از آثار ادبی و هنری آسان‌تر شده است. این مسئله و عدم اجرای درست قوانین باعث دل‌زدگی و بی انگیزگی در خلق آثار ابتکاری و کاهش رقابت می‌گردد و متعاقبا بازتاب تجاری آن نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد. در واقع کامپیوتر، اینترنت و سایر تکنولوژی های دیجیتالی باعث شده است تا آثار هنرمندان تنها با یک اشاره به شکل ارزان و آسان خارج از مرزها در کسری از ثانیه  کپی و تکثیر شود در‌حالی‌که ممکن است یک هنرمند زمان زیادی را(حتی سال‌ها) صرف خلق یک اثر کرده باشد. نقض «حق مؤلف» هنرمندان باعث می‌شود تا آن ها درآمد کمتری از استفاده  آثار خود کسب کنند و انگیزه آن ها برای خلق آثار خلاق و اصیل کاهش یابد.

اولین حمایت قانونی از آثار ادبی و هنری در ایران مربوط می‌شود به قانون جزای سال ۱۳۰۴ که 4 ماده 245 تا 248 از فصل یازدهم را به این موضوع اختصاص داده بود(مبحث دسیسه و تقلب در کسب و تجارت). اما اولین قانون مستقل در خصوص حمایت از آثار ادبی و هنری در سال 1348، تحت عنوان قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان به تصویب رسید. از آن‌جا که این قانون، قانون مادر در زمینه حق مؤلف است به صورت اجمالی مروری بر آن خواهیم داشت.