«زندگی دوگانه»

کلی کانل عکاس معاصر آمریکایی ، در سال ۱۹۷۴ در تگزاس به دنیا آمد. او پس از فارغ‌التحصیل‌شدن از دانشگاه زنان نورث تگزاس در دانشگاه های متعددی به تدریس پرداخت. کلی کانل شهرت خود را مدیون آثاری است که با سلف پرتر‌ های سیندی شرمن مقایسه می‌شوند. معروف‌ترین اثر او، مجموعه‌ی بحث برانگیز «زندگی دوگانه»، عکس هایی را شامل می‌شود که با مونتاژ دیجیتال به وجود آمده‌اند .این مجموعه که تا کنون دوازده سال در جریان است دیگر صرفا یک مجموعه نیست بلکه صحنه‌هایی از زندگی دو زن -احتمالا یک زوج- را به تصویر می‌کشند؛ زندگی روزمره و یا بخش های خصوصی‌تر و صمیمی‌تر زندگی. ممکن است اشتباها آن‌ها را «دو»  زن تصور کنیم اما با اندکی دقت می‌فهمیم که هر دو سوژه یک نفر هستند؛ انگار زنی با خودش در یک «رابطه ی عاطفی» است. همین مسئله اشاره به نقش خودشیفتگی و نارسیسم در عشق را دارد که رفته رفته رنگ و بویی روان‌شناسانه به مجموعه می‌بخشد.

به گفته ی کانل استفاده از فتوشاپ برای مونتاژ این عکس‌ها راهکاری برای  «باورپذیر» کردن این موقعیت‌هاست. در تاریخچه‌ی فتومونتاژ به‌وجود‌آوردن واقعیتی که در جهان واقع وجود ندارد از اهداف اولیه و اصلی استفاده از این تکنیک چه به صورت دستی و چه  دیجیتال بوده است. کلی کانل از نگاتیو کداک ۴۰۰ و دوربین مدیوم فرمت ( ۴/۵ در ۶اینچ) بهره می‌گیرد و پس از گرفتن عکس های خام ، نگاتیو را اسکن کرده و دو یا چند عکس را با هم مونتاژ می کند. او ابتدا مدلش را در چند پز مختلف با یک لباس (یک هویت) عکاسی می‌کند در صورتی که نقش مقابل او غالبا توسط خودش بازی می‌شود. (این مسئله خصوصا درعکس‌هایی که در آن تماس چشمی یا پوستی وجود دارد بسیار حساس است). همین روند برای مدل با لباس / هویت دوم هم تکرار می‌شود. گرچه او بر خلاف سیندی شرمن ، خود در عکس هایش ظاهر نمی‌شود خیلی ها آثارش را درباره ی زندگی ، روابط و احساسات شخصی‌اش می‌دانند.

درباره‌ی هویت ، نقش‌های جنسیتی و دوگانگی «خود» ازجمله مردانه یا زنانه بودن (به لحاظ روانی ، نه فیزیکی) ، خود بیرونی و درونی، خود منطقی و غیرمنطقی، خود ایستا و در حال تحول و ... . این دوگانگی ها به واسطه ی زبان بدن (تماس ها ، نگاه ها ، شرایط فیزیکی و ...) و طرز لباس پوشیدن نشان داده شده‌اند. خود کانل در مورد هدفش از تولید این آثار – در مصاحبه ای با داوود بی - می گوید :«بیشتر از این که این دو زن نماینده ی دو طرف یک رابطه باشند، طرف‌های روابط کلی انسانی هستند.»

تعبیر روانشناسانه این عکس‌ها می تواند به تئوری آینه‌ایِ ژاک لکان مرتبط باشد «مرحله آینه‌ای تقریبا بین شش تا هجده ماهگی رخ می دهد و با مرحله ی خودشیفتگی آغازین فروید نسبت دارد. خودشیفتگی آغازین ، مرحله ای از رشد بشر است که در آن سوژه به تصویر و بدن خود عشق می ورزد و این مرحله پیش از مرحله عشق به دیگران قرار دارد." با توجه به این نظریه دیدن تصویر یا بازتاب خود در نوزادی، نقشی اساسی در شکل‌گیری هویت دارد زیرا کودک اولین بار از طریق دیدن تصیویر خود است که به درکی از هویت خود به مثابه موجودی یکپارچه دست می‌یابد. به همین منوال نیز در این عکس‌ها می بینیم که یک زن مقابل خودش- یا تصویری از خود- قرار گرفته و این می‌تواند اشاره‌ای به خودشناسانه‌بودن آثار داشته باشد؛ تلاشی برای یافتن هویت حقیقی.

با این حال مسئله ای که در اولین نگاه (و بیش از همه) ما را جذب می کند «زن» بودن هر دو شخص حاضر در تصویر است. (این که آنها یک نفر هستند شاید اول به نظر نیاید چون در بعضی عکس‌ها حالت مو یا وضعیت قرارگرفتن باعث شده صورت شخص خیلی مشخص نباشد .علاوه بر این که ابتدا ما انتظار هم نداریم که هر دو یک نفر باشند.) مسئله ی هم جنس‌خواهی در زنان امری است بحث برانگیز. طبق باور سیمون دوبوار ارتباط زن ها با یکدیگر در هر سنی که باشند بسیار متفاوت با ارتباط همتایان مرد آنهاست. خیلی از روابط و درجات صمیمیت (مثل بوسیدن ، تماس فیزیکی و ...) که در میان زنان پذیرفته شده و طبیعی است - هرچند این امر نیز در جوامع و فرهنگ‌های گوناگون متفاوت است- بین مردها می‌تواند نشانگر هم جنس خواهی باشد. همچنین به علت ثابت بودن مدل در این مجموعه‌ی ۱۲ ساله با  بالا رفتن سن این «زوج» و پا گذاشتن آنها به میانسالی با مسائل دیگری هم مثل تغییراتی در روابط و یا خود امر پیرشدن مواجه هستیم. خود کانل نیز دلیل پیدایش این مجموعه که خلق آن هنوز ادامه دارد را جدا از به چالش کشیدن مخاطب، به دست آوردن نوعی شناخت ِ شخصی از خود می داند.

گذشته از کیفیت بصری و اجرای و ترکیب فوق العاده ی این آثار که تا حدی مرزی میان عکاسی مستند و صحنه‌ پردازی شده و به عبارت دیگر مرز میان واقعیت و خیال را به چالش می‌کشد، یکی از دلایل قابل‌ توجه بودن این مجموعه را باید در ارجاعات روان شناختی آن دانست که پای مفاهیمی چون خودشیفتگی، هم جنس‌گرایی و شکل‌گیری هویت را به این مجموعه باز کرده و به آن غنایی نظری می بخشد.

ادامه عکس‌ها را در گالری زیر ببینید.