کتاب عکس «بوشهر دیر بوشهر دور» اسماعیل جاشویی

​این کتاب که شمال مجموعه عکس‌های اسماعیل جاشویی از شهر بوشهر است با شمارگان ۱۰۰۰ جلد در ۱۴۱ صفحه توسط نشر هلیله منتشر شده است.

محمدرضا طهماسب‌پور درباره‌ی کتاب «بوشهر دیر بوشهر دور» چنین نوشته است:

پس از کتاب مجموعه عکس «سفر سنگ»، اسماعیل جاشویی عکاس جوان و پر کار خطۀ بوشهر مجموعه عکس دیگری را در قالب کتابی با نام «بوشهر دیر ، بوشهر دور» منتشر کرده است. جاشویی در این کتاب با شمار بیش از یکصد عکس، بافت کهن و تاریخی بوشهر را به زیبایی به تصویر درآورده و بی‌مسؤلیتی و غفلت کسانی را که چشم بر فراموشی و نابودی خاطرات جمعی و این میراث گرانبها شده‌اند را به چالش کشیده است.

«بوشهر دیر ، بوشهر دور» در ادامۀ مجموعه عکس های کتاب «سفر سنگ» است که در آن، جاشویی روایتی مستند از تلاش خستگی‌ناپذیر انسان برای استخراج مصالح بوم‌آورد در ساخت بناهای بوشهر حکایت کرده است. او حاصل تلاش طاقت‌فرسای کارگران استخراج‌کننده سنگ را در نگاهی ادامه‌دار به بافت کهن بوشهر کشانده و نماهایی از معماری شگفت انگیز ساختمان‌های کهن این شهر را که حاصل هوشمندی هزاران سالۀ معماران سنتی است، جستجوگرانه مستند کرده است. 

دغدغه و نگرانی عکاس از میان عکس‌های هر دو کتاب آشکار است. در عین نگاه‌های تحسین‌برانگیز عکاس به شکوه  معماری دوران گذشته، گویی سوگواره‌ای را برای یادگارهای شهری که بود و شکوه و هیاهوی از دست رفتۀ آن می‌سراید. بسیاری از بناهای سنتی و بافت کهن بوشهر در هجوم نوسازی‌های چند سال گذشته نابود شده و بقیۀ آن نیز به دور از توجه، در گرمای و رطوبت طاقت‌فرسای اقلیم سواحل جنوبی ایران آخرین نفس‌ها را می‌کشند.

عکس ‌ایی که جاشویی از نماهای داخلی این بناهای کهن گرفته اما، شوق زندگی در میان نورهای ملایم رنگی و سادگی زندگی را در بیننده زنده می کند و امیدی است برای حفظ و پاسداشت این میراث کهن ملی.

همچنین یاسین محمدی درباره‌ی این کتاب نوشته است:

کتاب عکس «بوشهر دیر،  بوشهر دور» مجموعه عکس‌های اسماعیل جاشویی عکاس شناخته شده بوشهری است که شامل ۱۰۲ عکس از بناهای بر‌جای‌مانده معماری بوشهر در دوره قاجار و پهلوی است که در اسفند ماه 1395 منتشر شده است.

عنوان کتاب از شعر منوچهر آتشی وام گرفته است که در صفحات اول کتاب نقل قول شده است. نام کتاب تداعی‌کننده‌ی فضایی از بوشهر است که در گذشته زمانی جای گرفته كه ما به سرعت در حال دور شدن از آن هستیم. تمرکز کتاب بریادگارها‌‌ی مانده از معماری قدیم بوشهر است در مقابل نیروی ستیزنده تخریب و تجديد که عکاس از سر حسرت، سرمایه‌های  فرهنگی شهری در حوزه معماری را می‌جويد و در این پرسه‌ها به افسوس و دريغ، گاهی هم به آسمان می‌نگرد که برخی از عکس‌های  دارای نمای بالانگر، گواه مطلب است. بناهای تنها و ساکت و کز کرده و رو به نابودی با پنجره‌های گاه شکسته و دیوارهای ترک خورده با نمادهای حضور انسان سوژه كتاب است.

جاشویی در مقدمه کتاب علاوه بر توضیح راجع به معماری خانه های بوشهر در گذشته، دیدگاه و هدف خود را از تهیه و انتشار این عکس ها توضیح می‌دهد.

کتاب حاصل نگاه درون به درون است  که جاشویی با تجربه زیسته خود در این معماری، با ایجاد رابطه صادقانه با واقعیت و روح بناها، حس زوال و ویرانی و تهی‌شدن از اصالت را به بیننده منتقل می‌کند. او با پرهیز از تعدد زاویه عكاسانه، در بیان تصویری اندیشه‌اش، هارمونی و یک‌دستی را حاصل کرده است.

عکس‌های کتاب عموماً با زوایه باز و فاصله ثابت تا سوژه عکسبرداری شده‌اند و وضعیت کلی بناها را در کنار ساختمان‌های اطراف یا تنها و جدا‌مانده نمایان می‌سازد.

انتخاب زاویه دید عکاس در راستای اهداف است و او با هوشمندی از کنار تک‌عکس‌های زیبا و یا نماهای دارای عناصر زیبا‌شناسانه‌ صرف پرهیز كرده ست و با نگاهی به ابهت از دست رفته بناها در معرض هجوم ساختمان‌های جدید برای تصاحب فضای شهری‌، آشفتگی و درهم فرورفتگی آزاردهنده را به خوبی منعکس می‌کند.

 ساختمان‌هایی که در اثر گذشت زمان به حاشیه رانده شده و به مثابه جانداری زخمی‌، رها شده تا به مرور‌، پيكره از جان  تهی شود و هیولای هفت سر تجدد آن‌ها را ببلعد.

عناصری در حال حذف شدن و عناصری در حال افزوده شدن به پیکره و ریخت شهر هستند که عکاس از جایگاه یک ناظر دردمند از دیدن شکستن و از بین رفتن آن چه که زیبا می‌داند با نگاهی حسرت‌بار به ثبت آخرین بازمانده‌های آن شکوه و عظمت برای نسل آینده می‌پردازد. 

جاشویی در ادامه کتاب تلاش می‌کند با ورود به درون خانه‌ها، فضای زندگی شده درون این خانه‌ها را به نمایش بگذارد که آخرین تپش‌های زندگی آن در حال ميرا شدن است. حس کهنگی و رها شدگی و تخریب عیان است و بلااستفاده‌ماندن لوازم و وسایل نشانی از  به حاشیه‌رفتن کاربردشان در اين شیوه زندگی است.

عکس‌ها در بیشتر موارد از حضور آدم‌ها خالی هستند اگر چه کم و بیش در بیشتر عکس‌ها نشانه‌های حضور انسان در محیط دیده می‌شود مانند ماشین‌ها و کیسه‌های زباله.

 در چند مورد محدود افرادی به شکل پیاده‌ها‌ی کم‌شمار، سهم ناچیزی از فضای عکس را پر کرده‌اند اما با توجه به این که انسان عامل ساخت و ویراني این معماری است، عکاس آگاهانه انسان‌ها را از عکس‌ها بیرون گذاشته است تا با بیرون گذاشتن انسان (منهای یک عکس که افراد حضور كنش‌مندي دارند) این پیام را منتقل کند که با از بین رفتن سازندگان و صاحبان این بناها و مردم دهه‌ها قبل، و بر آمدن نسل جدید با اندیشه‌های دیگر، در فضای گذار از سنت به تجدد، این نسل جدید ارتباط خود را با این فضا قطع شده می‌بیند و با تخریب این کالبد سعی دارد ساخته‌ای جدیدی بر مبنای زندگی جدید پایه‌گذاری کند.

عکاس در بیان اندیشه‌اش در جایگاه بی‌طرف نمی‌ایستد و  همان‌طور که در بیانیه ابتدای کتاب آورده است، خود را رسوا‌کننده ساخت و سازهای جدید می‌داند و در پشت جلد کتاب تأکید می‌کند که ناتوانی ما در حفظ این بناها به دلیل ضعف ما در حفظ هویت فرهنگی و عدم شناخت میراث غنی و پر بار بوشهر است .

جاشویی با پرسه در کوچه پس کوچه‌های بوشهر و ثبت این عکس‌ها ، ما را متوجه این نکته کرده است که از پندار ماندگار بودن وضعیت «حال» دست برداریم و دقت کنیم که روند تخریب به شکل فزاینده‌ای سرعت گرفته است چنان که در اواخر کتاب، عکس‌ها هم با زیرنویس «تخریب شده است» آورده شده‌اند. 

چاپ و صحافی وانتخاب عنوان كتاب ، گویا است و صفحه‌آرایی و چیدمان مناسب محتوایی و بصری عکس ها به همراه خالی گذاشتن  صفحاتی در لابلای عکس‌ها (فضای تنفسی) برای ایجاد تمرکز بيننده ، به ديده شدن بهتر عکس ها کمک کرده است. 

اگر چه عکاس از نشان دادن نماهای بسیار عریض از خانه‌ها و کوچه‌ها پرهیز کرده است و تلاش کرده است با تحریک حس خیال بیننده، فضای کلی شهر را در ذهن مخاطب ترسیم کند، شايد اگر شارپنس عکس‌ها کمتر می بود به حس رویا گونه تصاویر کمک بیشتری می‌کرد.