گفت‌و‌گو با رامین طلایی پیرامون پروژه‌ی «Every‌day Iran»

پروژه «اوری‌دی ایران - Everyday Iran» را چگونه و کی آغاز کردید؟

درحقیقت، این پروژه از زمانی مطرح شد ‌که استفاده از اینستاگرام و عکاسی با گوشی‌های تلفن‌همراه توسط مردم رونق گرفت. من نیز همواره کارهای جالب پروژه‌ی «اوری‌دی آفریقا Everyday Africa» را دنبال می‌کردم و به نگاه جدیدی که این پروژه نسبت به کشور‌های آفریقایی به‌وجود آورده بود، بسیار علاقه‌مند بودم. دراین‌میان، تصاویری که کمتر جنبه خبری داشت و بیشتر به معرفی و توصیف شهرها می‌پرداخت، مرا جذب می‌کرد. عکاسی از طوفان سَندی به‌همراه آقای «بنجامین لووی» -که تمام تصاویر این پروژه با دوربین گوشی تلفن‌همراه ایشان گرفته شد-، مرا با قدرت اینستاگرام بیشتر آشنا کرد و درنهایت با توجه به جذابیت آن، در سال 2014 تصمیم گرفتم برای نشان‌دادن زیبایی‌های کشورمان، پروژه‌ی «اوری‌دی ایران - Everyday Iran» را راه‌اندازی کنم.

این پروژه را به‌تنهایی شروع کردید؟

بعد از تحقیق و کمک‌گرفتن از دوستانم که در پروژه‌های «Everyday Middle East» یا «Everyday Asia»  تجربه داشتند، کار را آغاز کردم و همیشه در پی عکس‌هایی بودم که دقیقاً شبیه پروژه‌ی «Everyday Africa» باشند. علاه‌ بر این، به‌دنبال عکاسانی بودم که کارشان تنها جنبه‌ی خبری نداشت. با کمی پرس‌وجو متوجه شدم در ایران گروهی به سرپرستی آقایان «علی کاوه» و «حسین فاطمی» در زمینه‌ی عکاسی با یکدیگر کار می‌کنند و فعال هستند. آنها پس از آگاهی از کار بنده، آمادگی‌شان را برای همکاری اعلام کردند و ما پس از اندکی گفتگو و آشنایی اولیه، با وجود برخی اختلاف‌سلیقه‌ها همکاری‌مان را آغاز و فراخوان پروژه‌ی «اوری‌دی ایران - Everyday Iran» را ارائه کردیم که با استقبال مناسبی نیز روبه‌رو شد.

تصاویر بسیارزیبایی از نقاط گوناگون توسط عکاسان مختلف -اعم از عکاسان حرفه‌ای و مبتدی- گرفته شد و از همان ابتدا قرار بود فقط با عکاسان حرفه‌ای همکاری نکنیم. درحقیقت، نیت ما این بود از جنوب تا شمال و از شرق تا غرب ایران را با عکس‌های زیبایی که حتی عکاسان غیرحرفه‌ای گرفته بودند، نشان دهیم؛ زیرا هدف اصلی نمایش ایران با عکس‌های مناسب و زیبا بود نه گِردآوری عکاسان حرفه‌ای. می‌خواستیم این پروژه فرصتی باشد تا بتوانیم با تمام کسانی که با گوشی تلفن‌همراهشان عکاسی می‌کنند، همکاری کنیم. من هشتگ را برای این پروژه انتخاب کردم؛ زیرا به توضیحات تصاویر، قوانین حق تکثیر و اسم عکاس بسیار اهمیت می‌دادم.

استقبال از این پروژه چگونه بود؟

هنگامی‌که نام ایران در عکسی ذکر می‌شد، توجه بسیاری را جلب می‌کرد؛ زیرا به‌هرحال ایران کشور مهمی است. در آمریکا همه‌روزه در روزنامه‌هایی مانند نیویورک‌تایمز درباره وضعیت نفت، اقتصاد، سیاست ایران و... مطالب ضد و نقیضی نوشته می‌شد. با توجه به بعضی سیاه‌نمایی‌ها و موج‌های منفی که در مورد ایران وجود داشت، یک مجموعه عکس زیبا و مثبت مورداستقبال قرار می‌گرفت.

درابتدا، روند کلی کار کمی کُند بود اما با گذشت زمان، رفته‌رفته همه‌چیز بهبود یافت و مهم‌تر از همه، تمام کسانی که در دیگر پروژه‌های Everyday مانند «Everyday USA» -که اعضای آن را 16 نفر از عکاسان حرفه‌ای آمریکا تشکیل می‌داد-، کارهای‌مان را دنبال می‌کردند. آنان با ابراز رضایت و خشنودی به این نکته اشاره می‌کردند که آینده خوبی در انتظار این پروژه خواهد بود و بدین‌ترتیب با راهنمایی‌ها و تماس‌های‌شان ما را حمایت می‌کردند.

آیا در مراحلی که کار می‌کردید کسانی مانند آقایان علی کاوه و حسین فاطمی با شما همکاری می‌کردند؟ همکاری عکاسان ایرانی چگونه بود؟

بله، بعد از راه‌اندازی صفحه Everyday ایران، همکاری‌مان شروع شد. ما 5 نفر بودیم که در زمینه انتخاب عکس‌ها و موارد دیگر با یک‌دیگر همکاری می‌کردیم. البته لازم است درباره انتخاب عکس‌ها توضیحی دهم. به‌دلیل آنکه به‌هیچ‌وجه نمی‌خواستم تصاویر خبری با بار منفی داشته باشیم، در مورد انتخاب عکس‌ها برای خودم یک حق وتو (مخالفت) قائل می‌شدم. برای مثال، همکاران من تصویر یک صحنه اعدام را که به جشنواره‌ای در سال 2014 تعلق داشت، انتخاب کرده بودند. این تصویر به‌طور‌قطع برای مسابقه ورلد پرس فوتو یا جاهای دیگر مناسب بود، اما برای پروژه‌ی «اوری‌دی ایران - Everyday Iran»، نه! به‌همین‌دلیل، به‌هیچ‌وجه اجازه نمی‌دادم عکس‌های خبری با بار منفی و سیاه وارد صفحه Everyday ایران شود؛ زیرا هدف ما نشان‌دادن زیبایی‌های ایران و دفع سیاه‌نمایی‌ها بود.

ممکن است کمی درباره‌ی کارگاه آموزشی که با آقای حسین فاطمی در کشور ترکیه برگزار کردید، توضیح دهید؟

بله، حتماً. آقای فاطمی اعتباری 75 هزار دلاری از یک سازمان مردم‌نهاد آمریکایی به نامIRD گرفته بودند تا برای جوانان ایرانی کارگاهی آموزشی برگزار کنند. این پروژه از ابتدا مشکلات و نواقص بسیاری داشت: مشکل اول، ما نزدیک 9 ماه زمان برای شروع کار داشتیم، اما چون آقای فاطمی به‌دلیل مشکل گذرنامه اجازه خروج از آمریکا را نداشتند، زمان زیادی گذشته بود و سازمان مذکور قصد داشت اعتبارش را پس‌بگیرد؛ بنابراین، از نظر زمانی تحت‌فشار بودیم؛ مشکل دوم، قرار بود برای کسانی این دوره را برگزار کنیم که اصلاً عکاسی بلد نبودند نه عکاسان حرفه‌ای که به‌طور گزینشی برای شرکت در کارگاه آموزشی انتخاب شده بودند؛ مشکل دیگر، ‌نداشتن برنامه در مواردی مانند رزرو هتل، بلیط، مکان آموزش و... بود.

این مشکلات به‌اندازه‌ای بود که مجبور شدم به‌منظور تسریع در انجام کارها و تهیه جای مناسب برای برگزاری کلاس‌ها شخصاً اقدام کنم؛ زیرا از ما خواسته شده بود در یک اتاق 6 متری که به‌هیچ‌وجه مناسب کار نبود، به 15 نفر آموزش دهیم و این کار به‌یقین ممکن نبود. بنابراین، مجبور شدم با کمک دوستانی که در شهر استامبول ترکیه داشتم و هزینه شخصی خودم، محل مناسبی را برای برگزاری کلاس‌ها فراهم کنم که مجهز به اینترنت بی‌سیم (WIFI)، ویدئو پروژکتور و... باشد. دوست من، «جیسون» که از عکاسان حق‌الزحمه‌ای محسوب می‌شود، نیز هزینه‌هایی کرده بود که در انتهای کار، برای پس‌گرفتن این هزینه‌ها به مشکل برخوردیم و حدود 4 ماه طول کشید تا توانستیم این هزینه را از آقای فاطمی پس‌بگیریم. درنهایت، متأسفانه به این نتیجه رسیدم که این کارگاه آموزشی بیشتر برای تکمیل و تقویت رزومه آقای فاطمی بود تا کمک به عکاسان و آموزش آن‌ها. همراه‌نداشتن نمونه کار، از دیگر معضلات شرکت‌کنندگان در این دوره آموزشی بود.

بهتر است دوباره به بحث پروژه Everyday ایران بازگردیم.

باید اشاره کنم درباره این پروژه، هیچ ادعایی نداشتم و همیشه به‌عنوان یک کار گروهی به آن نگاه می‌کردم و موفقیتش را برای تمام گروه می‌خواستم. عقیده من بر آن بود هر کسی که اخلاق کاری و حرفه‌ای را رعایت نکند، باید حذف شود؛ بنابراین، با توجه به رفتار و برخوردهای غیرحرفه‌ای آقای حسین فاطمی، احساس خطر کردم و در ماه جولای تصمیم گرفتم که ایشان دیگر عضو پروژه Everyday ایران نباشند. دراین‌میان، آقای علی کاوه به‌دلیل دوستی با آقای فاطمی مخالف این کار بود، اما به‌دلیل آنکه در تمام دنیا کسانی که اخلاق خبری و کاری را رعایت نمی‌کنند، حذف می‌شوند این کار را انجام دادم. برای مثال، روزنامه نیویورک‌تایمز یکی از خبرنگاران را به‌دلیل استفاده از اسم جعلی یا یکی از عکاسان را به‌دلیل عکاسی از واقعه 11 سپتامبر سال 2001 با لباس آتش‌نشانی یا عکاس دیگری را به‌دلیل فتوشاپ‌کردن تصویر سربازان انگلیسی در جنگ بغداد (سال 2003)، اخراج کرد.

از زمانی‌که از کارگاه آموزشی ترکیه برگشتید تا روزی که درباره‌ی قطع همکاری صحبت کردید، آیا با آقای فاطمی در ارتباط بودید؟

در این مدت تنها از طریق ارسال ایمیل برای پس‌گرفتن هزینه‌های جیسون و خودم که آن هم بسیار به‌طول انجامید، با یکدیگر در ارتباط بودیم.

در مدتی که این اتفاقات افتاده بود، آقای فاطمی هنوز در پروژه فعالیت داشتند؟

بله، ایشان همچنان عضو گروه بودند و با آقایان علی تاجیک و محمد تاجیک و علی کاوه درباره انتخاب عکس‌ها نظر می‌دادند. البته همیشه دسترسی به آقایان تاجیک و فاطمی کار بسیار دشواری بود و بار مسئولیت و فعالیت گروه بیشتر بر دوش آقای علی کاوه و بنده بود.

ممکن است توضیح دهید اختلاف شما از کجا به‌وجود آمد و چگونه از گروه حذف شدید؟

متأسفانه من کارم را بر پایه اعتماد و بدون تحقیق در مورد گذشته و سابقه افراد، شروع کردم. پیش از هر موضوعی باید درباره اینستاگرام توضیحی دهم. سیستم اینستاگرام به‌گونه‌ای است که با خروج از برنامه (Log out)، آخرین نفری که از برنامه خارج‌ شده به‌عنوان صاحب آن صفحه شناخته می‌شود. آقای علی کاوه با گرفتن رمز عبور از من وارد صفحه شده، مرا حذف کرده و رمز عبور را تغییر دادند تا دیگر نتوانم عضو گروه باشم و با گذاشتن اطلاعیه‌ای در صفحه اینستاگرام و وب‌گاه، اعلام کردند دیگر عضو گروه نیستم. این کار غیراخلاقی و کلاهبرداری ایشان، توهینی به بنده محسوب می‌شد که با اعتراض بسیاری از عکاسان روبه‌رو شد؛ برای مثال، خانم «نیوشا توکلیان» و... به کار ایشان اعتراض و درخواست کردند اطلاعیه مذکور را از صفحه اینستاگرام و وب‌گاه بردارند.

مشکل اینستاگرام -که بعدها در نامه‌هایم پیشنهاد دادم این نقص برنامه را برطرف کنند-، اعتماد نادرست خودم و این کودتای ازپیش‌تعیین‌شده، باعث شد ضمن کلاهبرداری، امتیاز این پروژه نیز از اختیارم خارج شود. با وجود دوستی با عکاسان دیگر پروژه‌های Everyday و رییس اینستاگرام، نتوانستم کاری از پیش برم؛ چون همان‌طورکه می‌دانید ماهیت اینستاگرام متعلق به شبکه اجتماعی فیسبوک است و شکایت از فیسبوک و به‌نتیجه‌رساندن چنین موضوعاتی به هزینه‌های هنگفتی نیاز دارد. بنده وکیل گرفتم و بارها مشاوره کردم و با وجود ایمیل‌هایی که نشان می‌دهد چه کسی برای اولین‌بار صفحه Everyday ایران را افتتاح و راه‌اندازی کرد و مدارکی که ممکن بود تمام ادعاهای آقایان فاطمی و کاوه را رد کند، نتوانستم امتیاز پروژه را پس‌بگیرم. به‌هرحال، من قربانی کارهای غیراخلاقی و غیرحرفه‌ای آن‌ها شدم و اکنون از القابی که در صفحه پروژه به خود نسبت داده‌اند، مشخص است این حرکتشان از قبل برنامه‌ریزی‌ شده بود.

اگر به وب‌گاه آقای علی کاوه مراجعه کنید، متوجه می‌شوید یک صفحه کامل از پروژه‌ی «Everyday Everywhere» دارند، در حالی‌که ایشان هیچ ارتباطی با آن ندارند و تنها فردی هستند که این پروژه را در وب‌گاهشان آورده‌اند. این در حالی است که حتی بنیان‌گذاران اصلی «Everyday Everywhere» نیز آن را در وب‌گاه خودشان قرار نداده‌اند. این موضوع یکی دیگر از دروغ‌های آن‌ها بود. من هرگز ادعا نکرده بودم این رزومه من بوده است، اما آقای علی کاوه در همه‌ جای آن، نام خود را اضافه کردند و در وب‌گاهشان قرار دادند. بنده برنامه‌های بسیاری برای پروژه Everyday ایران داشتم، اما متأسفانه این اتفاق برایم افتاد و از اینکه بدون توجه به سابقه افراد با آن‌ها همکاری کردم، بسیار پشیمانم کرد.

درباره‌ی کسی که ‌زمانی برای پروژه‌ای زحمت کشیده است و شما او را حذف کردید، چه نظری دارید؟ به‌طورقطع آن شخص خودش را محقّ می‌داند و فکر می‌کند زحماتش نادیده گرفته شده است.

بنده کسی نیستم که بخواهم زحمات دیگران را نادیده بگیرم. ما برای مدتی به‌خوبی با یکدیگر همکاری کردیم، ولی با توجه به نمونه‌های اشاره‌شده و اینکه اخلاق حرفه‌ای تا چه اندازه مهم است، زمانی این کار را انجام دادم که دروغ‌هایی شنیدم و رفتارها و ادعاهایی دیدم که فقط نفع شخصی در آن‌ها به‌چشم می‌خورد و مسائل دیگری که در مورد آن صحبت کردم.

پرسشی که اکنون برایم پیش می‌آید این است: در زمانی‌که آقایان حسین فاطمی و علی کاوه به این پروژه کمک می‌کردند و به‌یقین در شکل‌گیری آن تأثیر داشتند و عکاسان حرفه‌ای را جذب کردند، درحالی‌که شما آشنایی چندانی با آنها نداشتید، در این زمان چه امتیازی داشتید؟ به آن‌ها حقوق پرداخت می‌کردید؟ اگر پاسختان منفی است، فکر می‌کنید امکان دارد به کسی که مدتی فعالیت کرده بگویید: «جای شما دیگر اینجا نیست؟»

ما عکاس‌ها کارهایی انجام می‌دهیم که در بسیاری اوقات درآمدی ندارد و فقط برای خود پروژه است که فعالیت می‌کنیم. پروژه «اوری‌دی ایران - Everyday Iran» نیز دقیقاً از همین نوع کارها بود و تنها کسانی که از این راه درآمد کسب کردند، عکاسان پروژه «Everyday Africa» بودند؛ زیرا تقریباً گروه اصلی بودند. درباره عکاسان حرفه‌ای نیز باید اشاره کنم خیلی از آنان نمی‌خواستند با ما همکاری کنند و اصلاً کارمان را قبول نداشتند. حتی در یک مورد، یکی از عکاسان حرفه‌ای گفته بودند باید عکسشان از صفحه پروژه حذف شود. باوجود این، در مورد حقوق و دستمزد باید بگویم نه، من هزینه‌ای پرداخت نمی‌کردم؛ زیرا خودم هم درآمدی نداشتم. من به‌هیچ‌وجه به جنبه مادی این پروژه فکر نمی‌کردم؛ چون درمجموع این نوع فعالیت‌ها سود و منفعتی ندارد و تمام مشکل ما بر سر مسائل اخلاقی و شغلی مانند عدم‌مسئولیت‌پذیری و نداشتن وجدان کاری بود، تا جایی‌که متقلبانه رمز عبور را نیز تغییر دادند.

درباره ی نمایشگاه «اوری‌دی ایران - Everyday Iran» که در حال حاضر در گالری راه ابریشم در حال برگزاری‌ست چیزی نیست که برای ما بگویید؟ 

نه من نظر خاصی ندارم و تنها چیزی که می توانم راجع‌به آن حرف بزنم نگاه تجاری و بیزنسی هست که آقای علی کاوه و اطرافیانشان به این پروژه دارند. چون در تمام دنیا چنین پروژه‌ای را با عنوان یک کار اجتماعی؛ تفریحی یا عکاسی انجام می دهند و نمی‌خواهند که این نمایشگاه ها برایشان سودی داشته باشد و گواه این حرف من داشتن اکانت شبکه‌ی اجتماعلی لینکدین است که گروه «اوری‌دی ایران - Everyday Iran» دارد و خیلی جالب و مسخره است  چرا که لینکدین فقط برای کارهای مالی و بیزنسی است نه موضوع دیگری و من ندیدم که سایر «اوری‌دی‌ها» چنین چیزی داشته باشند. اگر هم لینکدین در ایران برای هر کاری استفاده شود اما اینجا عضویت «اوری‌دی ایران - Everyday Iran» در لینکدین معنای دیگری دارد و هر فردی که اکانت آنها را در لینکدین می‌بیند دهانش باز می‌ماند.

آیا این نمایشگاه ارتباطی با «اوری دی اوری ور Everyday Everywhere» دارد؟ 

از جولای 2015 که این اتفاقات در «اوری‌دی ایران - Everyday Iran» برای من پیش آمد با تمام بچه های «اوری دی اوری ور Everyday Everywhere» صحبت کردم و این موضوع را نیز مطرح کردم. همچنین با دوستانی در اینستاگرام راجع‌به برنامه‌های اینستاگرام و سایر مسائل صحبت کردم. آنها هم بدون این‌که از من جانبداری بکنند به سراغ علی کاوه و بقیه رفته و بعد از تحقیق و صحبت کردن متوجه شده بودند که حرف‌های آنها دروغ است و مسائلی که من راجع به آن صحبت کردم حقیقت دارد. از آن زمان هر پسورد اشتراکی که داشتند را تغییر دادند. در گوگل داکیومنت یا یک سکرت گروپ در فیسبوک که آقای علی کاوه را از آن حذف کردند و کلا با پی‌بردن بر بی‌اساس‌بودن ادعای این افراد ارتباط این گروه با «اوری‌دی ایران - Everyday Iran» قطع شد و لقب‌هایی هم که در وب‌سایت نوشتند از جانب خودشان بوده و بس.... حتی در نمایشگاه پارسال «فتو استانبول» که تمام کارهایش با من بود و من برای دعوت «اوری‌دی ایران - Everyday Iran» این کار را شروع کردم. ولی در فاصله‌ی تدارک نمایشگاه تا برگزاری نمایشگاه  این رفتارهای غیراخلاقی از علی کاوه و حسین فاطمی سرزد و در نهایت با وجود این‌که همه حضور داشتند حتی «اوری دی یزد Everyday Yazd» اما «اوری‌دی ایران - Everyday Iran» شرکت نداشت و دلیلش هم روشن بود.

آقای طلایی، در پایان گفتگو اگر مطلب خاصی مدنظرتان است، بیان کنید؟

اطمینان دارم پس از انتشار این مصاحبه، آقای علی کاوه و دیگران حرف‌هایی برای گفتن دارند. تنها چیزی که باید از آنان خواسته شود این است که ادعای‌شان مبنی‌بر راه‌اندازی «پروژه Everyday» در ایران را ثابت کنند.

* رامین طلایی عکاس، فیلمساز، تهیه کننده‌ و مدرسعکاسی خبری در دانشکده روزنامه نگاری کلمبیا است. داوری گتی گرانت، اینستاگرام و فستیوال‌های گوناگون در کارنامه‌ی کاری او قرار دارد. آثار عکاسی رامین طلایی با موضوعات مختلفی همچون ایدز، استفاده از مواد مخدر و پروژه‌ی هائیتی  در موزه‌ی شهر نیویورک، موزه‌ی هنرهای لس آنجلس، گالری ملی پرتره لندن و ... به نمایش گذاشته شده است.

با تشکر از خانم پریسا رقمی برای ویرایش متن.