عکس به مثابه رسانه

عکاسی چنانکه به درستی گفته اند ، نوشتن با دوربین است و فتوژورنالیسم صورت موثری از ارتباطات بصری. فتوژورنالیست ها یا عکاس - روزنامه نگاران، لحظه‌ها را به موقع شکار می‌کنند و با ثبت هنرمندانه وقایع و رخدادها برای دیدن، شنیدن و خواندن پیام‌های نهفته در متن آنها در هر زمان و مکان دیگر امکان و انگیزه فراهم می کنند.

زبان عکس، زبانی است که اگر چه واقعیت را قاب می گیرد، اما برای بازآفرینی فهمی تاریخی و بر ساختن جهانی آشنا با متن و موضوع رویدادها ظرفیتی ویژه دارد . عکس تنها سند و روایت بی روح واقعیت ها نیست ، زبان زنده‌ی احساس و اندیشه انسانی است که با سرعتی بیشتر و مؤثر از کلمه به ذهن و روان مخاطب وارد می شود، پس به صراحت می توان گفت روزنامه نگاری امروز به دور از عکاسی، فن یا حرفه‌ای ناتمام است.

روزنامه‌نگاری در آنجا که نتوانسته باشد با عکاسی مستند همراه و هم پیوند شود و عملا به حوزه‌ی فتوژورنالیسم در آید‌، ناگزیر از بهره گرفتن از هر نوع متن عکاسانه اعم از تاریخی‌، هنری‌، یا علمی و یا حتی صنعتی می شود.البته این از ضرورت پیوند متقابل عکس و متن در ارتباطات نیز نمی کاهد.

عکاسان مستند از آن رو که می‌توانند عکس های دست کاری نشده را به عنوان مدرک و سند ثبت وقایع در ارتباطات بکار گیرند، جایگاهی مهم در متن حرفه فتوژورنالیسم دارند . به اعتبار این کارکرد می‌توان هم ویژگی توصیف و هم توانایی بازنمایی و تفسیر قائل بود .

عکس مستند نه تنها می‌تواند به مخاطب منفرد در کشف حقیقت کمک کند و او را به واکنش وادارد، بلکه گاه در جلب توجه عمومی به ناسامانی‌ها و وادار کردن نهاد‌های مدنی‌، دولت‌ها و جوامع به اقدام سازنده نیز نقش‌آفرین بوده است. حافظه‌ی تاریخی بهتر از هر چیز با عکس مستند شکل می‌گیرد و عکس‌های مستند از رخداد‌های مهم روزگار اسناد و مدارک کنش‌های انسانی در گذرگاه‌های حساس اجتماعی بوده و هستند.

ایران که پیشینه‌ای نسبتا کهن درتاریخ عکس و عکسبرداری دارد، میدانی وسیع و پر راز و رمز در عکاسی مستند و فتوژورنالیسم نیز هست. نام‌آوران ایرانی درعکاسی هنری، خبری و مستند کم نبوده و نیستند و آثار اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و هنری کار آنان در دهه‌های اخیر مرز های افتخار را در سطوح ملی و بین المللی در نوردیده است. جایزه های معتبر‌، نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های مختلف و مجموعه‌های چاپ شده‌ی فراوان در این زمینه شاهد این مدعاست.

اثری که در پی آمده است، کاری ارزنده در معرفی آثار ارزنده‌ی عکاسی مستند ایرانی است که توانسته است زوایایی از ظرفیت‌های این هنر را به نمایش بگذارد. به عنوان یک معلم و محقق که بیشترین علاقه‌اش گشودگی افق های نو در معرفی توانمندی های علوم وفنون ارتباطات در ایران است، خوشحالم که به همت هنرمندانه‌ی روشن نوروزی مجموعه‌ی نفیسی از عکس‌های مستند اجتماعی دوران معاصر به زیور طبع درآمد . تلاش آمیخته به ذوق و تعهد او به آنان که دامنه‌ی رسانه را در جهان و جامعه‌ی ما وسیع و متنوع می‌دانند به خوبی نشان می‌دهد که «عکس به واقع یک رسانه است» و برای فهم تاریخی حقیقت، باید از این چشم بینا و زبانی گویا بیشتر و بهتر بهره جست.

از خداوند بزرگ برای او و همه ی عکاسان - روزنامه نگاران توفیق روز افزون مسئلت دارم.

اردیبهشت ۱۳۹۳

نمایشگاه عکس تداوم ۳، تا ۱۳ خرداد ادامه دارد.

آدرس گالری شماره شش: خیابان میرزای شیرازی | کوچه‌ی بیستم | پلاک ۲ | طبقه همکف

عکس کاور: حسن سربخشیان - سربخشیان: مراسم نمایش پرچم حرم امام حسین ، تهران - ۱۳۷۳

مطب مرتبط: نمایشگاه گروهی عکس «تداوم ۳» در گالری شماره شش