عکاسی شهری
در ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻜﺲﻫﺎﻳﻲ، ﺗﻤﺎم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﺷﻬﺮ و ﺑﺪه- ﺑﺴﺘﺎن آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻓﻀﺎي ﺷﻬﺮي ﻳﺎ ﻣﺤﻴﻂ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﭘﻴﺮاﻣﻮنﺷﺎن ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ اﺳﺖ. ﻣﺮدم در اﻳﻦ ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻳﺎ ﺣﻀﻮر ﻧﺪارﻧﺪ ﻳﺎ ﺣﻀﻮرﺷﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻤﺮﻧﮓ اﺳﺖ. در ﺳﺎلﻫﺎي آﻏﺎزﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﻋﻜﺎﺳﻲ، اﻳﻦ روﻳﻜﺮد، ﺑﻲﺗﺮدﻳﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪي ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي فنی درﻋﻜﺎﺳﻲ ﺑﻮد. اﻣﺎ، ازﻫﻤﺎن آﻏﺎز ﻧﻴﺰ، اﻧﮕﻴﺰهﻫﺎ و ﻋﻠﺖﻫﺎي زﻳﺒﺎﻳﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻲ و ﻫﻨﺮي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن دﻳﮕﺮي ﻫﻢ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪﺗﺪرﻳﺞ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي ازﻋﻜﺲﻫﺎي ﺷﻬﺮي ﺧﻠﻮت و ﺧﺎﻟﻲ از ﺣﻀﻮراﻧﺴﺎﻧﻲ ﺷﺪ.
در ﺑﺮﺧﻲ از اﻳﻦ ﻋﻜﺲﻫﺎ، ﺑﺎ ﺗﻘﻠﻴﺪ از ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﻣﻌﻤﺎري، ﺳﻌﻲ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ روﺷﻦ و واﺿﺤﻲ از ﺷﻬﺮ و ﻣﻌﻤﺎري ﺷﻬﺮ اراﺋﻪ ﺷﻮد؛ در ﺑﺮﺧﻲ دﻳﮕﺮ، ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎزيﻫﺎي اﻧﺘﺰاﻋﻲ ﻧﻮرﻫﺎ و ﺣﺠﻢﻫﺎ ﺟﻠﺐ ﻣﻲﺷﺪ؛ و در ﺑﻌﻀﻲ ﻫﻢ ﺳﻌﻲ ﺷﺪه ﺑﻮد اﺣﺴﺎس ﻫﺮاﺳﻲ ﻣﺘﻌﺎﻟﻲ، ﺗﺮس، و ﻳﺎ از ﺧﻮدﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻲ در ﺟﺎﻣﻌﻪي ﻣﺪرن ﺑﻪﺗﺼﻮﻳﺮ ﻛﺸﻴﺪه ﺷﻮد.
از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ، ﻋﻜﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮي ﺳﻨﺖ دﻳﮕﺮي دارد ﻛﻪ ﻣﻨﺎﻇﺮ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ را ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻲدﻫﺪ. در ﭘﺎرهاي ﻣﻮارد، ﺑﻌﻀﻲ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي اﻳﻦ روﻳﻜﺮد ﺷﺒﻴﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت روش ﻣﻜﺎنﻧﮕﺎر (ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﻲ) اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل، در آﻏﺎز ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ، اوژن آﺗﮋه، ﺑﻲآﻧﻜﻪ از دﻳﺪﮔﺎه ﻋﻜﺎﺳﺎن ﻣﻌﻤﺎري ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﺗﺒﻌﻴﺖ ﻛﻨﺪ، ﻣﺮدم را از ﻋﻜﺲﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از ﺧﻴﺎﺑﺎنﻫﺎي ﭘﺎرﻳﺲ ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ، ﺣﺬف ﻛﺮد و ﺷﻬﺮ را ﺑﻪ ﻓﻀﺎﻳﻲ ﺳﺎﻛﺖ و ﻣﺮﻣﻮز ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺎب دﻧﺪان ﺳﻮرئاﻟﻴﺴﺖﻫﺎ ﺑﻮد. ﺑﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻬﺮ ﭘﺮﻫﻴﺎﻫﻮ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﺮي ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﺳﺮد و ﺳﺎﻛﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻳﺎدآور ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﺑﻮد، ﻣﺴﻜﻦ و ﻣﺄواي ارواﺣﻲ ﻣﺤﻮ و ﻣﺒﻬﻢ. آﺗﮋه ﻧﮕﺎه اﻧﺴﺎن ﺷﻬﺮي ﺧﻴﺎﺑﺎنﮔﺮد و ﭘﺮﺳﻪﮔﺮد را اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮده ﺑﻮد.
ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﺑﺰرگ ﺣﻮزه‌ي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺷﻬﺮي ﻣﺪرن از ﻗﺒﻴﻞ واﻟﺘﺮ ﺑﻨﻴﺎﻣﻴﻦ، ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎورﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﺮﺳﻪﮔﺮدی، ﻧﻬﺎﻳﺖ و اوج اﻧﺴﺎن ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻦ اﺳﺖ. ﭘﺮﺳﻪﮔﺮد، ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻗﺎدر اﺳﺖ رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﺗﻨﺪ وﮔﺬراي زﻧﺪﮔﻲ ﺷﻬﺮي ﻣﺪرن، ﺑﺎ آن ﺗﺮاﻓﻴﻚ ﺳﺮﺳﺎم‌آور و رﻓﺖوآﻣﺪﻫﺎي ﺑﻲوﻗﻔﻪاش را، ﺑﻪﺑﺎزي ﺑﮕﻴﺮد. ﭘﺮﺳﻪﮔﺮد ﻳﻚ ﻣﺼﺮفﻛﻨﻨﺪه‌ي ﻣﻨﻔﻌﻞ و ﺑﻲاﻋﺘﻨﺎ و ﻳﻚ ﺑﻴﻨﻨﺪه‌ي ﺧﺸﻚ و ﺧﺎﻟﻲ، ﻳﺎ ﺑﻪﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮ ﻳﻚ ﺧﻴﺎﺑﺎنﮔﺮد ﻋﺎﻃﻞ و ﺑﺎﻃﻞ ﻧﻴﺴﺖ، او ﻣﺜﻞ ﻳﻚ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ ﺑﺎ ﺷﻬﺮ روﺑﺮو ﻣﻲﺷﻮد. ﻋﻤﻞ ﭘﺮﺳﻪﮔﺮدي، ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺮﻳﻦ وﻳﮋه‌ي دﻳﺪن ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ اﺳﺖ، ﺷﻬﺮ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ و روزﻣﺮه را ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﺮي ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻓﺸﺮده و ﻣﻌﻨﺎدار ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ. ﭘﺮﺳﻪﮔﺮد، ﺑﻪ ﻗﻮل ﺑﻮدﻟﺮ، ﺷﺎﻋﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻮي، اﻳﻦ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ را دارد ﻛﻪ از ﻟﺤﻈﻪاي آﻧﻲ، اﺑﺪﻳﺘﻲ ﺧﻠﻖ ﻛﻨﺪ. ﺑﺎ ﭘﺮﺳﻪﮔﺮدي، ﺷﻬﺮ ﭘﻮﻳﺎ و ﭘﺮﺗﺤﺮك در ﻳﻚ ﺳﺮي ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎي ﺳﺮﻳﻊ ﺑﺼﺮي ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻲﺷﻮد؛ ﺑﻪﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻫﻢ اﻳﻦ واژه ﺑﻪاﺳﺘﻌﺎرهاي ﺗﻤﺎمﻋﻴﺎر و اﻟﺒﺘﻪ ﻛﻤﻲ ﻫﻢ ﻛﻬﻨﻪ ﺑﺮاي ﻋﻜﺎﺳﻲ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ در ﻋﻜﺎﺳﻲ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻫﻢ ﻣﺜﻞ ﭘﺮﺳﻪﮔﺮدي، ﺷﻬﺮ از ﻳﻚ ﻃﺮف ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع دﻳﺪزﻧﻲ و از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺑﻪ اﺑﺰاري ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎر ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد.
ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ، ﻋﻜﺎﺳﺎن ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻫﻢ، ﺷﻬﺮ ﻣﺪرن ﭘﺮﺗﺤﺮك و ﭘﺮ ﺟﻨﺐ و ﺟﻮش را ﺑﻪﻧﻘﻄﻪي ﻣﻘﺎﺑﻞ آن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ. ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ ﺟﺎي روﻳﺎﻳﻲ و ﺧﺎﻟﻲ و ﺧﺎﻣﻮش ﻣﺜﻞ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ درآﺛﺎرآﺗﮋه ﻳﺎ ﺷﺐﻧﮕﺎريﻫﺎي ﺑﺮاﺳﺎﻳﻲ از ﭘﺎرﻳﺲ ﺳﺎل 1930 ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ. ﺑﺮﻋﻜﺲ، ﺑﺎ ﭘﺮﺳﻪﮔﺮدي، ﺑﺴﻴﺎري از ﻋﻜﺎﺳﺎن ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ، ﺟﻠﻮهﻫﺎي رﻧگارﻧﮓ و ﺷﻬﺮ ﻓﺮﻧﮕﻲ و رﻳﺘﻢﻫﺎي ﺗﺐآﻟﻮد و ﺗﻨﺪ ﻛﻼنﺷﻬﺮ را ﻫﻢ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻛﺸﻴﺪه‌اﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ در ادﺑﻴﺎت و ﻫﻨﺮﻫﺎي ﺗﺠﺴﻤﻲ آﺛﺎر اوج دوره‌ي ﻣﺪرﻧﻴﺴﻢ ﻧﻴﺰ ﺟﺰو ﺗﻢﻫﺎي ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ. اﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻋﻜﺎﺳﻲ ازﻣﻨﺎﻇﺮ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ و ﻧﻤﺎﻳﺶ ﭘﻮﻳﺎﻳﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﺷﻬﺮي، دراﺑﺘﺪاي ﺗﺎرﻳﺦ ﻋﻜﺎﺳﻲ، در اوﻟﻴﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻋﻜﺎﺳﻲ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ در ﺳﺪه‌ي ﻧﻮزدﻫﻢ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻲﺧﻮرد. ﻣﺜﻼ در ﻋﻜﺲﻫﺎي ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﻧﻤﺎي ﻋﻜﺎﺳﻲ ﻣﺜﻞ ﺷﺎرل ﻧﮕﺮ از ﻣﺮدم ﻛﻮﭼﻪ و ﺧﻴﺎﺑﺎن، ﻳﺎ ﻣﻨﺎﻇﺮ ﺷﻠﻮغ و ﭘﺮ رﻓﺖ و آﻣﺪ ﺷﻬﺮي. اﻣﺎ ﻋﻜﺎﺳﻲ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺗﻨﻬﺎ در آﻏﺎز ﺳﺪه‌ي ﺑﻴﺴﺘﻢ و ﺑﺎ ﺑﻪ ﺑﺎزار آﻣﺪن دورﺑﻴﻦﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ و ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻤﻞ اﺳﺖ ﻛﻪﺑﻪاوج ﻛﻤﺎل و ﺑﺎﻟﻨﺪﮔﻲ ﻣﻲرﺳﺪ. دراواﺧﺮ ﺳﺪه‌ي ﻧﻮزدﻫﻢ واواﻳﻞ ﺳﺪه‌ي ﺑﻴﺴﺘﻢ، ﻫﻨﺮﻣﻨﺪاﻧﻲ ﻣﺜﻞ «ﭘﻞ ﻣﺎرﺗﻴﻦ»، «ﻫﺎﻳﻨﺮﻳﺶ زﻳﻞ»، «ﺟﺮج ﻫﻨﺪرﻳﻚ ﺑﺮﻳﺘﻨﺮ» و«آرﻧﻮﻟﺪ ﮔﻨﺖ» ﺑﻪﺗﺮﺗﻴﺐ در ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻟﻨﺪن، ﺑﺮﻟﻴﻦ، آﻣﺴﺘﺮدام و ﻣﺤﻠﻪي ﭼﻴﻨﻲﻫﺎي ﺳﺎﻧﻔﺮاﻧﺴﻴﺴﻜﻮ ﺑﻪ ﻛﺎوش و ﻋﻜﺎﺳﻲ در ﺧﻴﺎﺑﺎنﻫﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ. در ﻛﻨﺎر اﻳﺸﺎن ﻋﻜﺎﺳﺎن آﻣﺎﺗﻮر ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻣﺜﻞ «ﺟﻮزﭘﻪ ﭘﺮيﻣﻮﻟﻲ»، «ژاك ﻫﺎﻧﺮي ﻻرﺗﻴﮓ» و «آﻟﻴﺲ آﺳﺘﻦ» و ﻧﻴﺰ ﻣﻮﺳﺴﻪﻫﺎﻳﻲ ﻣﺜﻞ «ﺑﺎﻳﺮون» درﻧﻴﻮﻳﻮرك و «ﺳﻲﺑﺮﮔﺮ» درﭘﺎرﻳﺲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪﻛﺎرﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدﻧﺪ.
ﺟﺪاي ازﺑﺴﻴﺎري ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻴﺎن اﻳﻦ ﻋﻜﺎﺳﺎن، ﻫﻤﻪي آﻧﻬﺎ در ﻧﺸﺮ و ﮔﺴﺘﺮش ﻧﻮﻋﻲ زﻳﺒﺎﻳﻲﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻜﺲ ﻟﺤﻈﻪاي ﺳﻬﻴﻢ ﺑﻮده‌اﻧﺪ ﻛﻪ دراﻳﻦ ﻧﻮع زﻳﺒﺎﻳﻲﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻓﻲاﻟﺒﺪاﻫﮕﻲ و ﻋﺪم ﺗﺼﻨﻊ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ. ﻋﻜﺎﺳﺎن ﻣﻮرد اﺷﺎره در ﺧﻴﺎﺑﺎن ﻫﺎ ﭘﺮﺳﻪ ﻣﻲزدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳﻴﻞ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎي ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ ﭘﺎيﺷﺎن ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ واﻛﻨﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدادﻧﺪ؛ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎﻳﻲ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻛﻪ ﻣﺨﺼﻮص زﻧﺪﮔﻲ ﺷﻬﺮي ﻣﺪرن ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻓﻘﻂ ﻟﺤﻈﻪﻧﮕﺎري اﻣﻜﺎن ﺛﺒﺖﺷﺎن ﻣﻴﺴﺮ اﺳﺖ. ﻛﻨﺶ ﺳﺮﻳﻊ و ﭼﺎﻻﻛﻲ آﻧﻬﺎ در اﻣﺘﺪاد ﺑﻲ ﺗﻔﺎوﺗﻲ ﺳﻮژهﻫﺎيﺷﺎن ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ، ﺳﻮژهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻏﻠﺐ از ﺣﻀﻮر ﻋﻜﺎس ﺑﻲﺧﺒﺮ ﺑﻮدﻧﺪ. اﻣﺎ ﻋﻜﺎس ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﭘﺮﺳﻪﮔﺮد ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﻪ ﻗﻮل «ﺳﻮزان ﺳﻮﻧﺘﺎگ»، ﻳﻚ ﭼﺸﻢﭼﺮان ﻫﻢ ﻫﺴﺖ؛ ﭼﺸﻢﭼﺮاﻧﻲ ﻛﻪ ﮔﺎﻫﻲ دورﺑﻴﻦ ﺳﺎده و ﻛﻮﭼﻜﻲ ﻫﻢ در دﺳﺖ دارد. اﻳﻦ دورﺑﻴﻦ ﻛﻮﭼﻚ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ در ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻘﻮﻟﻪي ﻋﻜﺎﺳﻲ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ: ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎي آﻧﻲ و ﻛﻮﺗﺎه «آرﻧﻮﻟﺪ ﮔﻨﺖ» از ﻣﺤﻠﻪي ﭼﻴﻨﻲﻫﺎي ﺳﺎﻧﻔﺮاﻧﺴﻴﺴﻜﻮ، اﺳﺘﻔﺎده‌ي «ﺑﻦ ﺷﺎن» از دورﺑﻴﻦ ﺑﺎ وﻳﺰور ﻗﺎﺋﻢاﻟﺰاوﻳﻪ در دﻫﻪي ﺳﻲ، و ﭘﺮﺗﺮهﻫﺎي «واﻛﺮ اواﻧﺰ» در ﻣﺘﺮوي ﻧﻴﻮﻳﻮرك، ﺑﺪون ﺷﻚ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد از ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي اﺳﺘﻔﺎده ازدورﺑﻴﻦﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ اﺳﺖ.